Πώς η μητρική γλώσσα επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μας
Σας παραθέτω ένα άρθρο που είχα γράψει στο προσωπικό μου μπλογκ (funnyface) πριν μερικά χρόνια όταν ζούσα στη Νορβηγία και νομίζω ότι θα βοηθήσει όσους θελουν να μάθουν τη νορβηγική γλώσσα ή οποιαδήποτε καινούργια γλώσσα. Η συμβουλή μου είναι να μην προσπαθούμε να κάνουμε σύγκριση με τη μητρική μας γλώσσα αλλά να δεχόμαστε τους κανόνες της γραμματικής ως έχουν. Ούτως ή άλλως όταν μαθαίνεις μια νέα γλώσσα, μαθαίνεις και ένα καινούργιο τρόπο σκέψης..
“Τα νορβηγικά έχουν πολύ κοντινές ρίζες με τα γερμανικά -που δε γνωρίζω- αλλά και με τα αγγλικά. Ειδικά η γραμματική τους που ειναι πολύ απλή μοίαζει αρκετά με την αγγλική. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή τη γλώσσα για μένα ειναι η εκφορά του λόγου, που είναι σαν προσωδία. Εδώ στο Οσλο και στην ευρύτερη ανατολική Νορβηγία μιλούν τραγουδιστά σε αντίθεση με τη δυτική που μιλούν επίπεδα. Σε κάποιες περιοχές πάλι το ρ που εδώ στο Οσλο ειναι εντονο ρ προφέρεται σαν το γ των Γάλλων στο Κρίστιανσαντ.
Λόγω ηλικίας μου έχει πάρει αρκετό καιρό να μάθω τη γλώσσα και με την εργασία δε βρίσκω το χρόνο που θα ήθελα. Παρόλα αυτά, από αυτά που ηδη ξερω, μπορω να καταλάβω κάπως καλύτερα τους Νορβηγούς, τον τροπο σκέψης τους δηλαδή. Και το πάω πιο μακριά: ότι η μητρική γλώσσα επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μας.
Π.χ. στα ελληνικά λέμε ” γεια σου! Τι κάνεις?” στα νορβηγικά λέμε “hei! Hvordan går det?” ή “hvordan har du det?” που σημαινουν “γεια! πως παει? ή πως το εχεις?” κάτι σαν τα αγγλικά που λένε “how is it going?” ή στα γαλλικά λένε “ ça va bien ? ” ça va bien”. “Πώς πάει? πάει καλά”.
Αυτος ειναι ενας πολυ βασικος τροπος πρωτης επαφης με καποιον.
Επισης ο τροπος που θελουν να πουν τι ωρα ειναι, ειναι περίπολοκος για τον ελληνικό τρόπο σκέψης. Το ” η ώρα είναι εννιά και εικοσι πεντε”, οι Νορβηγοι θα το πουνε “Klokka er fem på half ti” που σημαίνει ακριβής μετάφραση το ρολόι ειναι 5 παρα μιση 10!… Οπως οι Γάλλοι που όταν μετρούν, όταν φτάνουν στο 70 λένε soixante-dix δηλαδή 60-10 (που μας κανει εβδομηντα) ή το 80 το λενε quatre-vingt (4 -εικοσι, 4Χ20=80).
Επίσης οι Νορβηγοί δεν κλίνουν τα ρήματα και το οριστικό άρθρο κολλάει μαζί με τη λέξη δηλαδή bordet είναι το τραπέζι. Το et ειναι το αόριστο άρθρο και κολλούν στο τελος της λεξης bord για να γίνει το οριστικό άρθρο.
H γλώσσα λοιπόν διαμορφώνει τον τρόπο έκφρασης, αλλά και τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Είναι φοβερό, όταν το συνειδητοποιήσει κανείς, το πώς οι διαφορετικές γλώσσες επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης των διαφορετικών λαών. Ένα απλό παράδειγμα είναι η διάκριση των φύλων στη γλώσσα. Ενώ στα ελληνικά (τα γαλλικά, τα γερμανικά κ.α.) έχουμε την υποχρέωση να πούμε “πάω σε μία ή σε έναν φίλο”, ο Άγγλος ομιλητής αρκείται στο “I’m visiting a friend”.
Μήπως αυτό σημαίνει ότι οι αγγλόφωνοι αδυνατούν να αντιληφθούν τις διαφορές μεταξύ άνδρα και γυναίκας και οι Έλληνες τους ξεχωρίζουν καλύτερα; Φυσικά και όχι. Απλώς, οι Άγγλοι δεν είναι “αναγκασμένοι” να σκεφτούν το φύλο των φίλων, των συναδέλφων, των γειτόνων, κάθε φορά που πρέπει να αναφερθούν σε αυτούς. Σε αντίθεση με εμάς και όσα ορίζει η ελληνική γλώσσα.
Αυτή είναι μία διαφορά. Υπάρχουν και πιο περίεργες. Οι Κινέζοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ρήματα σε όλους τους χρόνους με την ίδια μορφή. Άρα, δεν χρειάζεται να σκέφτονται τον χρόνο που έγινε μία πράξη, όταν μιλούν. Μπέρδεμα για εμάς, απλό για εκείνους.
Η γλώσσα, λοιπόν, αλλάζει τα πράγματα που υποχρεωνόμαστε να σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε. Αλλά και το πώς βιώνουμε τις εμπειρίες μας, μία κατάσταση, τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις και τον προσανατολισμό μας.
Σε αρκετές γλώσσες, όπως τα γαλλικά και τα γερμανικά, ακόμα και τα άψυχα αντικείμενα έχουν “φύλο” γιατι δεν έχουν το ουδέτερο φύλο. Στα ελληνικά, από την άλλη, έχουμε το ουδέτερο άρθρο. Ο Γάλλος όμως δεν θα πει “το μούσι”, αλλά… “η μούσι” (la barbe). Απο την άλλη πάλι λέμε στα ελληνικά, πχ η καρέκλα, ο καναπές. Εχουμε ορίσει οτι η καρέκλα ειναι θηλυκό και ο καναπές αρσενικό. Με ποια λογικη? Στα αγγλικα θα πουμε a sofa, a chair βάζοντας το αόριστο άρθρο a μπροστά από το ουσιαστικό και γίνονται τα ουσιαστικά ουδέτερα, όταν βάλουμε την αντωνυμία it πχ “Look a sofa! It is big” δηλ οτι ο καναπές ειναι μεγάλος.
Όλα αυτά, φυσικά, δεν σημαίνουν ότι η μητρική γλώσσα είναι “φυλακή” που μας κρατά δέσμιους σε έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης και περιορίζει τα πράγματα που μπορούμε να μάθουμε. Αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι υπάρχουν αυτές οι διαφορές, στις ενστικτώδεις αντιδράσεις, στη διαίσθηση που καλλιεργεί η γλώσσα, στη ζωή μας. “Σαν πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον, μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερο από το να προσποιούμαστε ότι όλοι σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο”. Guy Deutcher
Δείτε αυτό το βίντεο, είναι διαφωτιστικό!